Συζητώντας με τον Δημήτρη Ψαρρά, της δημοσιογραφικής ομάδας του Ιού,για το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα

Τη συνέντευξη πήρε ο Θοδωρής Λάδης 

– Τι είχε προηγηθεί των εξεγέρσεων της Νομικής και του Πολυτεχνείου σε επίπεδο κοινωνικών αγώνων κατά τη διάρκεια της Χούντας και ποιος ήταν ο ρόλος του φοιτητικού κινήματος;

Στην πραγματικότητα το φοιτητικό κίνημα ήταν το πρώτο μαζικό κίνημα που δημιουργήθηκε την περίοδο της δικτατορίας. Η ήττα της Αριστεράς κατά το πραξικόπημα, η διάλυση των συνδικάτων και οι διωγμοί των αγωνιστών δεν επέτρεπε την έκφραση μαζικών αντιστάσεων, ενώ η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968 προκάλεσε μια μεγάλη σύγχυση και απογοήτευση στους παλιότερους αγωνιστές. Αυτός είναι ο λόγος που οι μορφές δυναμικής αντίστασης από μικρές ομάδες αποτέλεσαν τα πρώτα χρόνια σχεδόν αποκλειστική επιλογή.

– Ποιο ήταν το διεθνές πλαίσιο κοινωνικών αντιστάσεων εκείνη την περίοδο και πώς ο Μάης και το παγκόσμιο κύμα κινημάτων που επακολούθησε, επηρέασε τον αντιδικτατορικό αγώνα;

Πρέπει να λάβετε υπόψη σας ότι εκείνη την εποχή δεν ήταν εύκολη η μεταφορά ειδήσεων και εικόνων από το εξωτερικό στην Ελλάδα. Όχι μόνο γιατί το απαγόρευε η λογοκρισία της δικτατορίας, αλλά και γιατί τα μέσα μαζική επικοινωνίας ήταν υποτυπώδη σε σχέση με τα σημερινά. Αυτός είναι ο λόγος που αργήσαμε να πάρουμε χαμπάρι τον Μάη, τα αντιιμπεριαλιστικά κινήματα της εποχής, τη σημασία του πολέμου του Βιετνάμ και του αντιπολεμικού κινήματος. Μπορώ να πω ότι αρχίσαμε να τα κατανοούμε σε βάθος μόνο μετά το 1972, όταν υπήρξαν και τα απαραίτητα ερεθίσματα από εκδόσεις βιβλίων, κινηματογραφικά έργα και νέες μουσικές.

– Πώς επηρέασε τον τρόπο λειτουργίας των αριστερών οργανώσεων αλλά και τις δομές του φοιτητικού κινήματος το κλίμα τρομοκρατίας και διώξεων της Χούντας;

Το τρομοκρατικό αυτό κλίμα είχε μια άμεση συνέπεια: να πολιτικοποιείται άμεσα κάθε είδους αντίδραση, ακόμα και η πιο «ανώδυνη» ή και «απολίτικη». Αλλά ταυτόχρονα επέβαλε τη γέννηση ενός πρωτότυπου τρόπου οργάνωσης του φκ, των λεγόμενων ΦΕΑ (φοιτητικές επιτροπές αγώνα). Οι ΦΕΑ δημιουργήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τα κάτω, δεν υπήρξαν δηλαδή αποτέλεσμα συνεννόησης των πολιτικών οργανώσεων και έπαιξαν πραγματικά τον κύριο ρόλο στην καθοδήγηση του κινήματος. Στις ΦΕΑ, που ήταν κρυφές αλλά όχι «παράνομες», συμμετείχαν χωρίς αποκλεισμούς οι διάφορες πολιτικές τάσεις και εκεί συντονίζονταν οι παράνομες οργανώσεις μέσω των στελεχών τους.

– Σε ποιο βαθμό υπήρχε πολιτική σύγκλιση εντός των οργανωμένων δυνάμεων του κινήματος κατά τη διάρκεια του καθεστώτος αλλά και μετά την κατάρρευσή του;

 

Χωρίς να υποτιμά κανείς την ύπαρξη πανσπερμίας οργανωμένων δυνάμεων, είναι αλήθεια ότι μέσω των ΦΕΑ σημειώθηκε πραγματική πολιτική σύγκλιση στα πρώτα βήματα του κινήματος. Από το καλοκαίρι όμως του 1973 και την επιχείρηση «φιλελευθεροποίησης» του καθεστώτος αναδείχτηκε ένας κεντρικός διαχωρισμός («παραδοσιακή αριστερά» / «υπερεπαναστάτες»), ο οποίος έγινε πολύ ορατός κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τους πρώτους μήνες μετά την πτώση της χούντας αυτός ο διαχωρισμός διατηρήθηκε για να δώσει πολύ γρήγορα τη θέση του σε μια πολυδιάσπαση οργανώσεων και τάσεων.

– Τι παρακαταθήκη σχετικά με τις δομές και την οργάνωση του φοιτητικού κινήματος νομίζετε ότι αφήνει ο Αντιδικτατορικός Αγώνας στη νεολαία σήμερα;

Πιστεύω ότι εκείνο που ακόμα και σήμερα φαίνεται απίστευτο είναι η δημοκρατική διάσταση του αντιδικτατορικού φκ. Η επιμονή στη μαζικότητα των συνελεύσεων ήταν αναγκαστική επιλογή, εφόσον αυτή μόνο εξασφάλιζε τη νομιμοποίησή τους, ενώ οι ΦΕΑ, αν και αρχικά δεν ήταν εκλεγμένες, βασίζονταν στη συναίνεση μιας ευρύτατης βάσης. Από την άλλη μεριά, για να μην ωραιοποιούμε τα πράγματα, η απήχηση του φκ στην κοινωνία της εποχής ήταν αρχικά ελάχιστη και η σύνδεσή του με τα άλλα κοινωνικά στρώματα ανύπαρκτη.

Συνέντευξη με τον πανεπιστημιακό Σπύρο Λαπατσιώρα,σχετικά με τη συμφωνία της 26ης Οκτώβρη και την κρίση στην Ευρωπαϊκή Ένωση

 Τη συνέντευξη πήρε ο Σπύρος Ραπανάκης

• Tι σημαίνει η απόφαση της 26ης Οκτώβρη η οποία παρουσιάστηκε ως μεγάλη διαπραγματευτική επιτυχία της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ; Υπήρξε διαπραγμάτευση;

Η απόφαση της 26^ης Οκτώβρη δεν λύνει το πρόβλημα βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους. Το ΔΝΤ υπολογίζει, όχι επίσημα ακόμη, ότι το 2020 το δημόσιο χρέος θα είναι το 120% του ΑΕΠ (το 2009 με τους τότε υπολογισμούς ανερχόταν σε 115%). Αποτελεί συμβιβασμό μεταξύ των τραπεζιτών που ήθελαν μικρή διαγραφή χρέους και μερίδας του πολιτικού προσωπικού των ηγεμονικών τάξεων που διαπίστωναν ότι διαγραφή μικρότερη του 60% απειλεί την αποτελεσματικότητα των νεοφιλελευθέρων προγραμμάτων. Ωστόσο το πρόβλημα είναι η βιωσιμότητα της ελληνικής κοινωνίας πλέον. Οι μειώσεις μισθών και συντάξεων, οι ιδιωτικοποιήσεις αναγκαίων και δημόσιων αγαθών,  η ανεργία και η φτώχια αποτελούν επίσης αναπόσπαστο μέρος της συμφωνίας. Σχηματικά είναι μία απόφαση η οποία επιχειρεί την επιβολή άγριας λιτότητας για πολλά χρόνια: είτε έως ότου η ελληνική οικονομία μπορέσει να δανείζεται από τις αγορές είτε έως ότου «εξοντωθεί» ο πληθυσμός.

• Φαίνεται πως το κούρεμα αφορά το κομμάτι του χρέους των τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων. Ο κύριος Βενιζέλος δεσμεύτηκε απέναντι στους τραπεζίτες. Μετά από μερικές μέρες δήλωσε πως έχουν μεριμνήσει και για τα ταμεία, χωρίς να πείσει. Ποιος θα επωμιστεί εντέλει το βάρος του κουρέματος;

Από το προηγούμενο ερώτημα προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα. Όταν στόχος είναι η διευρυμένη ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος και του συστήματος υγείας δεν υπάρχει μέριμνα για τα ταμεία. Το αντίθετο. Το κλασικό ερώτημα κάθε κρίσης είναι σε τι έκταση θα πληρώσει το κεφάλαιο ή η εργασία τις απώλειες της κρίσης. Η όλη επιχείρηση σήμερα είναι να τις πληρώσει ο δεύτερος πόλος και μάλιστα αναδρομικά, με επιτάχυνση των αργόσυρτων ή ακυρούμενων την προηγούμενη 25-ετία νεοφιλελευθέρων μεταρρυθμίσεων των κοινωνικών κατακτήσεων που είχαν διαμορφωθεί από τους ιστορικούς συσχετισμούς δύναμης μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

• O στόχος είναι η επαναφορά του χρέους στα ποσοστά του 2010 (120%), όταν και η κυβέρνηση αποφάσισε την υπαγωγή της χώρας στο μηχανισμό στήριξης…άρα φαίνεται πως το μνημόνιο δεν ήρθε να απαντήσει στο ζήτημα του χρέους…?

Οι πολιτικές που ακολουθούνται επιχειρούν μία μεγάλων διαστάσεων κοινωνική μηχανική όπου τα προβλήματα χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας θα λυθούν, αν λυθούν επικουρικά. Ο στόχος είναι να μετατραπεί η ελληνική οικονομία σε μία οικονομία πιο εξαγωγικά προσανατολισμένη, να «ανασυγκροτηθεί η παραγωγική διαδικασία». Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να μειωθούν οι τιμές στις αγορές εξωτερικού, επομένως να μειωθούν μισθοί-συντάξεις, να καταργηθούν οι «ακαμψίες», το όποιο κοινωνικό κράτος και τα όποια δημόσια αγαθά που περιορίζουν τους όρους κερδοφορίας. Στο τέλος υπολογίζουν ότι μετά από μία δεκαετία θα έχει αρχίσει να μειώνεται και το χρέος, λόγω της μείωσης των δημοσίων δαπανών, σε επίπεδα που επιτρέπουν την έξοδο στις αγορές. Πρόκειται για φαντασίωση, επειδή προϋποθέτει εξοντωτική λιτότητα για την πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, λιτότητα για την οποία δεν έχει μνήμη καμία από τις υπάρχουσες γενιές. Επίσης πρόκειται για μία πολιτική η οποία επιτείνει την ύφεση διεθνώς και επομένως δημιουργεί όρους ώστε η κρίση του 2008 να αποκτήσει νέες διαστάσεις. Ωστόσο για τις ηγεμονικές τάξεις στην Ευρώπη –και όχι μόνο – το διακύβευμα είναι πολύ σημαντικό και όπως σε κάθε πόλεμο θεωρούν ότι αξίζει να ρισκάρουν απώλειες για ένα φωτεινό γι’ αυτές μέλλον.

• Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα φαίνεται να δέχεται τους ισχυρότερους κλυδωνισμούς στην ιστορία της ΕΕ και της Ευρωζώνης..

Αυτό ισχύει. Το οικοδόμημα της Ευρώπης τρίζει επειδή οι πολιτικές που ακολουθούνται στοχεύουν στην προσαρμογή σε ακραία νεοφιλελεύθερα πρότυπα. Οι ηγεμονικές τάξεις χρησιμοποιούν τον εκβιασμό των ελλειμμάτων ως μέσω πειθούς έχοντας την αυτοπεποίθηση που τους δίνει ο υπάρχον συσχετισμός δυνάμεων ότι οι όποιες αντιστάσεις (είτε κοινωνικές είτε τα δευτερογενή αρνητικά αποτελέσματα των πολιτικών τους) μπορούν να καμφθούν με ήττα του κόσμου της εργασίας. Αυτοί οι κλυδωνισμοί θα συνεχίζονται επειδή η κοινωνική κίνηση που δημιουργούν αυτές οι πολιτικές θέτει τα «πάντα» υπό επαναδιαπραγμάτευση. Πρόκειται για πολιτικές φωτιάς που αυξάνουν τους συστημικούς κινδύνους.

• Άρα, ποιες προτάσεις της αριστεράς μπορούν να απαντήσουν στη σημερινή έκφανση της κρίσης και της επίθεσης του νεοφιλελευθερισμού?

Σχηματικά, πρώτα και κύρια κάθε πρακτική πρόταση που διαπνέεται από το πνεύμα της κοινωνικής και διεθνούς αλληλεγγύης η οποία οργανώνει και κινητοποιεί τον κόσμο της εργασίας. Πιο στρατηγικές προτάσεις έχουν διατυπωθεί. Όπως ενδεικτικά: Α) Αμεσα δημόσια προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας και της αυξανόμενης φτώχιας. Β) Οργάνωση της παραγωγής και της ανταλλαγής με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες και όχι την παραγωγή κερδών. Αντίσταση στις ιδιωτικοποιήσεις και την εμπορευματοποίηση. Γ) Αναδιανομή εισοδήματος. Την κρίση να πληρώσουν οι πλούσιοι. Δ) Διεύρυνση των διαδικασιών δημοκρατικής λήψης αποφάσεων. Γιατί για παράδειγμα οι κοινωνίες να μην έχουν λόγο στις αποφάσεις των Κεντρικών τραπεζών ή γιατί να μην υπάρχει προϋπολογισμός δημοκρατικά αποφασισμένος;